آنچه در این مقاله از مجله خبری نیوست می خوانید
انواع عقرب و آشنایی با کژدم و سم خطرناک اما سودمند
انواع عقرب و آشنایی
سرتاسر بدن عقرب از چشم پوشیده شده است و گاهی تعداد آن به ۱۲ میرسد.
عقرب یا کژدم یکی از گونه های بندپایان (Arthropod) است که دارای نیشی در دم خود می باشد و بیشتر در آب و هوای گرم فعال است. انواع عقرب ها ۸ پا دارند و نیش آن ها زهر آگین است که برخی از زهرها کشنده نیز می باشند. آن ها معمولا شب ها شکار می کنند و روزها در زیر سنگ یا سوراخ هایی در طول زمین و به طور کلی جاهای تاریک پنهان می شوند. این گونه از بندپایان، در نوع خود بسیار جالب هستند
توضیحات کلی
رنگ بیشتر عقرب ها زرد متمایل به قهوه ای، خاکستری، سیاه و قهوه ای است و اندازه کوچکی تا ۱۸ سانتی متر دارند. بدن آن ها که حالتی تخت دارد باعث شده که عقرب ها بتوانند از شکاف های بسیار باریک عبور کنند. آن ها برای شکار می توانند نیش خود را که در انتهای دم قرار گرفته به آن حیوان که بیشتر حشرات موذی است، تزریق کنند. از جمله شکارهای آن ها می توان به سوسک های سیاه و قورباغه ها اشاره کرد. به طور دقیق تر شکار آن ها به این صورت است که ابتدا طعمه خود را نیش زده و سپس توسط آرواره هایشان طعمه را خرد کرده و بر اثر آنزیمی که ترشح می کنند، آن را به صورت مایع در می آورند.
غذای عقرب حتما باید به صورت مایع وارد بدن او شود به همین منظور، دهان او دارای پرزهایی است که شبیه فیلتری عمل می کند که از ورود ذرات جامد جلوگیری می کند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، غذا خوردن در عقرب ها گاهی تا ۲۴ ساعت هم طول می کشد و آن هم به دلیل همین فرآیند مایع سازی مواد است. آب مورد نیاز برای عقرب هایی که در نواحی مرطوب زندگی می کنند، از آب های جدا مانند دریاچه و رودها تأمین می شود و آن هایی که در نواحی خشک زندگی می کنند، آب مورد نیاز خود را از طریق بدن طعمه استفاده می کنند.
گونه های خطرناک
در دنیا حدودا ۲۰۰ گونه عقرب وجود دارد که تنها سم حدودا ۲۰ مورد آن ها کشنده است. در ایران ۳ مورد از انواع عقرب خطرناک هستند که گزارش هایی از مرگ نیز از آن ها به ثبت رسیده است؛ آن ها عبارتند از:
- همی سکورپیوس لپتوروس: این عقرب زرد رنگ و کوچک می باشد. محل زنگی آن ها بیشتر در نواحی جنوبی و جنوب غربی ایران است. گادیم نامی است که خوزستانی ها روی این عقرب گذاشته اند.
- کمپسوبوتوس ماتهیزنی: رنگ این عقرب زرد یا آجری است و محل زندگی آن نیز بیشتر در نواحی جنوبی مخصوصا استان خوزستان می باشد. سم آن به گونه ای است که قادر است گلبول های قرمز خون را تخریب کند.
- آندرکتونوس کراسیکودا: این عقرب بزرگ تر از دو نوع قبلی و به رنگ سیاه یا قهوه ای تیره است، در بیشتر نقاط ایران یافت می شود و ظاهری خشن دارد.
توجه داشته باشید که معرفی این سه گونه بدان معنی نیست که سم باقی عقرب ها خطرناک نیست، بلکه یعنی این سه نوع کشنده تر از دیگر عقرب ها هستند. البته این را هم در نظر بگیرید که همه سم عقرب ها کشنده نیست.
سم سودمند!
زهر این جانوران از اجزا و فراکسیون های متنوعی تشکیل شده است که هر کدام خواص متفاوتی دارد بعضی از اجزای سمی این جانوران برای درمان بیماری های اتوایمیون (بیماری هایی که ناشی از کارکرد نادرست سیستم ایمنی بدن است) نظیر ام اس، لوپوس، بیماری کورن، پسوروزیازیس و آرتریت روماتوئید، کولیت زخم دار، بیماری التهاب روده بزرگ، سیروز صفراوی، دیابت تیپ 1 و 2 و بعضی دیگر مورد توجه قرار گرفته است. زهر گزدم ها بر علیه انواع تومورهای بدخیم (کانسرها) به علت ایجاد آپوپتوز یا توقف رشد و مرگ سلول های سرطانی و اختصاصا در مورد سارکوما (سرطان بافت هم بند)، تومور مغزی و نخاعی، سرطان پستان و کارسینومای سلولی کبد و همچنین در تشخیص سرطان های ریه، پوست، مری، گردن رحم و کولون مورد مطالعه قرار گرفته است کاربرد دیگر آن در پزشکی در اختلالات انعقادی، پرفشاری خون، بیماری های عروقی مغزی و به عنوان آنتی بیوتیک بر علیه قارچ ها، باکتری ها، انگل ها و ویروس ها هم مورد توجه بوده است.
بعضی از اجزای سم گزدم می تواند جایگزین مناسبی برای داروهای مسکن قوی به منظور کاهش درد بیماران باشد، تحقیقات دانشمندان درخصوص شیوه های نوین ابداع داروهای مسکن جدید با منشأ ترکیبات طبیعی، نشان داده است که فراکسیون ها و پپتیدهای موجود در سم گزدم، در دستگاه عصبی و ماهیچه ای سبب واکنش می شود. یکی از موثرترین کاربردهای سم گزدم در جهت نابودی حشرات و آفات در بخش کشاورزی و بهداشت و به عنوان بیوپستیساید است که منجر به کاهش استفاده از مواد شیمیایی در روش های سنتی مبارزه با آفات می شود و به راحتی می تواند به حفظ محیط زیست و تعادل اکوسیستم و پایداری حیات کمک کند. این سم در طبیعت تجزیه خواهد شد، بنابر این منجر به تغییر ساختار بیولوژیک و ماندگاری در آب و خاک نشده و نمی تواند به بدن حیوانات و انسان ها راه یابد. زهر گزدم به عنوان یک آفت کش پتانسیل بالایی دارد. هر ترکیب سمی از پپتید های مختلف درون زهر تشکیل شده است که دارای میلیون ها سال پشتوانه تکامل و تجربه برای نابودی حشرات و تغذیه از آنان به کار گرفته شده است.
پپتیدهائی که از زهر گزدم استخراج می شود، برای هدف گیری، درمان و مهار سلول های سرطانی قابل استفاده است و در دنیا به عنوان داروی ضد سرطان مورد توجه قرار گرفته است.