آتشکده هارپاک ابیانه کاشان، اوج هنر در بافت تاریخی

آتشکده هارپاک ابیانه کاشان، اوج هنر در بافت تاریخی

آتشکده هارپاک ابیانه کاشان، اوج هنر در بافت تاریخی اَبیانه روستایی از توابع بخش مرکزی در استان اصفهان است این روستا در ۴۰ کیلومتری شمال غربی نطنز، در دامنهٔ کوه کرکس است. این روستا یکی از بلندترین نقاط مسکونی در ایران است. سندی که دقیقاً قدمت زمانی ابیانه را معلوم کند در دست نیست؛ ولی پیشینهٔ هزار و پانصد ساله را برای آن تخمین می‌زنند و آن را از کهن‌ترین زیست‌گاه‌های انسانی در حاشیه دشت کویر ایران می‌دانند. آثار و بناهای تاریخی که در ابیانه وجود دارد مربوط به دوره‌های ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار است. این آثار نشان‌دهندهٔ قدمت تاریخی این زیست‌گاه انسانی است.

تصویری از ابیانه

آتشکده در ابیانه

قدیمی ترین اثر تاریخی ابیانه آتشکده‌ای است که مانند دیگر بناهای دِه در سراشیبی قرار گرفته‌است. آتشکده ابیانه را نمونه‌ای از معابد زردشتی دانسته‌اند، که در جوامع کوهستانی ساخته می‌شد.  روستای ابیانه دارای دو زیارتگاه است: یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی در جنوب روستا که به گفته اهالی فرزندان امام موسی کاظم بوده‌اند؛ و زیارتگاه دیگر ابیانه هینزا نامیده می‌شود و ازجمله این آتشکده ها ، آتشکده هارپاک است .

از جذابیت‌های سفر به ابیانه تماشای آتشکده هارپاک است که در سبات یکی از گذرگاه‌های سرپوشیده قرار دارد. آتشکده هارپاک در زمان هخامنشیان ساخته شد و در زمان ساسانیان به اوج خود رسید. این بنا دارای سه طبقه و چهار طاقی است و از مصالح به کار رفته در آن سنگ لاشه و گچ هستند. این بنا از هر طرف قابل رویت است.در مسیر کوچه اصلی ابیانه که از دروازه بالا تا دروازه پایین امتداد دارد چهار تا از گذرگاه‌های سرپوشیده که سبات (سابات) نامیده می‌شوند و اولین آنها سباتی است که آتشکده در آن قرار دارد. این بنا در ۳ طبقه ساخته شده که دارای چهار طاقی است و از سنگ لاشه و گچ ساخته شده است.

در مورد نام آتشکده هارپاک باید بگوییم در گویش ابیانه هِر به معنی زیر و پَک به معنی پله است. اما به اعتقاد برخی این نام به هارپاک که از چهره‌های بزرگ و برتر در تاریخ هخامنشی و ماد است مربوط می‌شود. در وسط آتشکده آتشی روشن بوده که یا مسیر کاروان را روشن مشخص می‌کرده و یا آن آتش مورد احترام بوده است. آتش آتشکده را با زغال سنگ روشن می‌کردند. در حال حاضر زغال سنگ به وفور در حوالی روستایابیانه یافت می‌شود. این بنا مانند دیگر بناهای ابیانه روی شیبی پست و بلند واقع شده است. هنوز یک تالار کوچک از آخرین طبقه‌ی این بنا باقیمانده است. این آتشکده دارای طبقه مخصوص آداب مذهبی یک سرسرا که از سه جزء گنبدوار تشکیل شده و چند قسمت دیگر تشکیل شده است.

نام هارپاک را از چهره‌های بزرگ و برتر در تاریخ هخامنشی و ماد است نسبت می دهند.در هیچ نقطه ای از ایران آتشکده ای به این نام وجود ندارد اما دلیل وجود داشتن این آتشکده با این نام را در ابیانه را می توان پایبند بودن مردم این خطه به سنت‌هایشان دانست.داستان هارپاک از این قرار است:

هوخشتره ( شاه ماد ) پس از نابود کردن آشور به سال ۶۱۲ ق.م و ایجاد امپراطوری ماد ثروت بزرگی برای فرزندش به ارث گذاشت.اما فرزند وی به جای محافظت از این ارزش ها به ظلم کردن و عیاشی پرداخت. شبی خواب دید که از شکم دخترش ( ماندانا ) چشمه ای جوشید که سراسر آسیا را در بر گرفت. تعبیر خواب او چنین بود که دختر او ماندانا پسری به دنیا خواهد آورد که سلطنت را از وی خواهد گرفت.شاه ماد ماندانا را به کمبوجیه _که مردی نجیب بود_ داد به امید اینکه از وی فرزندی آرام و نجیب مانند خودش به دنیا خواهد آمد.

ماندانا کورش را به دنیا آورد و دوباره خواب پادشاه به گونه ای دیگر تکرار شد و این شاه کوروش را به هارپاک _وزیر خود_ سپرد تا کورش را نابود سازد و هارپاک نیز از کشتن این کودک صرف‌نظر کرد و او را به چوپان دربار (مهرداد ) سپرد و این طفل در قصر پدرش بزرگ شد.سرانجام روزی شاه ماد فرزند ماندانا را شناخت و درصدد انتقام گرفتن از هارپاک برآمد و تا آنجا که دستور داد پسر وی را کشتند و در یک مهمانی گوشت بدن پسر به خورد پدر دادند.هارپاک با این وجود که از ماجرا با خبر شده بود ولی سکوت کرد.هنگامی که کورش در پارس دست به قیام زد شاه ماد هارپاک را به فرماندهی سپاه برای سرکوب کردن کورش برگزید و هارپاک نیز فرصت را غنیمت شمرد و در اولین فرصت سپاه را تسلیم کورش نمود و کورش نیز پایتخت ماد را فتح کرد و سلسله ماد منقرض شد و کورش به پاس بزرگواری هارپاک دستور داد تا در جای جای ایران آتشکده هایی را به نام هارپاک بنا کنند.که یکی از انها احتمالا آتشکده ابیانه است.البته این داستان تاریخی دلیلی بر اثبات وجود این آتشکده به دوران هخامنشی به صورت صد درصد نمی باشد ولی بیان کننده ی وجود اسامی ایی است که از آن دوران برایمان به جا مانده و در جای جای مکانهای تاریخی ایران به چشم می خورد .

 با ایران پاتوق همواره به روز بمانید.